Op 3 oktober vertoonden we Citizen Jane: Battle for the City. Een documentaire over journalist en activist Jane Jacobs, die eigenhandig de stadsplanning van New York ontregelde. In Tilburg is op dit gebied ook veel gebeurd in de vorige eeuw. Was Tilburg ooit wél mooi?
Scroll verder voor de rest van het artikel
Word abonnee
Een film met vele gezichten
De film Citizen Jane is niet alleen een portret over schrijfster en activiste Jane Jacobs. De film gaat ook over de openbare ruimte. Wie is daar de eigenaar van? Het gaat over saamhorigheid: in je eentje begin je niet zoveel tegen een club projectontwikkelaars, maar wanneer bewoners zich verenigen dan krijgen ze een stem. Dan kun je meebepalen over jouw stad. De stad die theoretisch van iedereen zou moeten zijn.
Het gaat ook over de positie van vrouwen in die tijd, de jaren vijftig en zestig. In die tijd was het helemaal niet zo vanzelfsprekend dat je je als vrouw met dit soort zaken ging bemoeien. Een vrouw zorgde voor het huishouden en de kinderen. Maar helaas voor projectontwikkelaar Robert Moses had Jane Jacobs andere plannen.
Cees de Sloper
Toen ik de documentaire aan het kijken was moest ik gelijk denken aan oud burgemeester van Tilburg, Cees Becht. Ook wel bekend als Cees de Sloper. Dit omdat hij in de jaren zestig en zeventig enorm veel monumentale panden en honderden woningen heeft laten slopen.
Het oude stadhuis van Tilburg (foto: Regionaal Archief Tilburg)
Tilburg, ooit een mooie stad
Ik heb een paar jaar bij de ICT afdeling van de Universiteit van Tilburg gewerkt. Als kerstcadeau kregen we eens het boek: ‘Tilburg, stad met een levend verleden’ van auteurs J.J.A.M. Gorisse en L.F.W. Adriaenssen. Ik herinner me dat ik compleet verbaasd was over de prachtige gebouwen die Tilburg ooit bezat. Het stadhuis uit 1849, wat ook nog eens een rijksmonument was moest wijken voor de aanleg van de Schouwburgring in 1971. Op de oude foto’s zie je een prachtig pand met grote zuilen, beelden en lantaarns en een een mooie statige trap naar de ingang. Ik kon me al nooit voorstellen dat Willem II voor zichzelf dat Playmobil stadhuis had laten bouwen wat er nu staat.
Ook het oude treinstation uit 1863 staat er prachtig op (zonder kroepoekdak). Gezellige terrasjes aan de voorkant, een parkje met bloemen, heel idyllisch allemaal. Maar het is natuurlijk niet heel praktisch als het verkeer in de stad de halve dag vaststaat, omdat er een trein doorheen moet. Dan begrijp ik ook wel. Maar hadden ze dat hoogspoor niet gewoon achter het station kunnen maken?
Station Tilburg vroeger (foto: Regionaal Archief Tilburg)
Jane Jacobs in Tilburg
Via de website van Tilburg Virtueel kwam ik terecht bij een documentaire die ooit over Tilburg is gemaakt door Frank Wiering en Tom van Huijstee in 1971. Tilburg, Portret van een samenleving. Ik vroeg me af of in Tilburg ook verzet was geweest tegen al deze plannen en of misschien ook hier een Jane Jacobs is opgestaan. In de documentaire over Tilburg komt de strijdbare buurtbewoner mevrouw Kastanje aan het woord; ze spreekt namens buurtbewoners van de wijk Korvel. Veel huurders zijn bang voor problemen met hun huurbaas en durven niet in opstand te komen. Veel huizen daar hebben achterstallig onderhoud en sommige zijn nog niet eens aangesloten op de riolering. Het is duidelijk dat hier iets moet gebeuren, maar de mensen willen wel graag in hun woning blijven wonen en niet vastgezet worden in een flat.
Een speurtocht naar historie
Het is echt precies hetzelfde verhaal als in die tijd met Jane Jacobs: vechten met de gemeente en projectontwikkelaars om woonwijken en parken niet te laten wijken voor snelwegen en treinsporen. Vechten zodat je stad een beetje bewoonbaar blijft. Een plan kan er nog zo mooi uitzien op een maquette, maar op een gegeven moment moeten er toch poppetjes in gaan leven. Mensen moeten zich er ook prettig bij voelen.
Ik was blij om te merken dat de mensen hier in Tilburg toch ook wel voor hun buurten op zijn gekomen. Blij dat er hier en daar wat historische panden (wevershuisjes, oude fabriekspanden, de huidige Spoorzone) bewaard zijn gebleven. Het levert soms leuke speurtochten door Tilburg op door op zoek te gaan naar kleine verborgen gebleven ouwe schatten. Ik hoop dat ik ooit eens een oud Tilburgs mannetje en vrouwtje tegenkom die me hier van alles over kunnen vertellen, dat lijkt me wel fijn.
Citizen Jane: Battle for the City werd gepresenteerd i.s.m. Dans Brabant en Fontys Dance Academy in het kader van Making Space, een jaarlijks terugkerend project waarin choreografen en choreografen in de dop onderzoeken wat hun werk betekent in de openbare ruimte: hoe kijken ze/we ernaar en hoe ervaren ze/we die ruimte.
Als voorfilm werd de korte dansfilm Kali vertoond waarin gespeeld wordt met dans in een andere omgeving dan het theater. Maker Sabine Molenaar vertelde kort over het maak- en werkproces.
