Naar aanleiding van het Tilburg Architectuur Film Festival (TIAFF) van zaterdag 14 april 2018 hebben we bezoeker Nienke van Boom gevraagd om een terugblikje voor ons te schrijven. Nienke is onderzoeker/adviseur Vrije Tijd en Stedelijke Cultuur, en mede-oprichter en bestuurslid van Stichting Film en Animatie Studio Nova in Tilburg.
Scroll verder voor de rest van het artikel
Word abonnee
Film leert ons de samenleving te zien en te begrijpen
Als je op een hoog punt over een stad uitkijkt gaat het vanzelf: mijmeren over de levens die onder je door voorbijsnellen. Een stad is een verzameling van verhalen; van mensen en hun activiteiten; van dromen en de alledaagse werkelijkheid. Een stad is nooit af. Ze ontwikkelt zich iedere dag opnieuw.
Dat maakt de stad een mooi onderwerp voor film. Dat bleek ook weer tijdens het Tilburgse Architectuur Film Festival dat op 14 april in Cinecitta werd georganiseerd. Het thema van het festival was ‘The Social Component’. Architectuur gaat om meer dan stenen, maar gaat ook om het creëren van een omgeving waarin de mens kan gedijen. En om de beste omgeving te creëren, moet je weten hoe mensen in en met hun omgeving leven.
Film leert ons die samenleving te zien en te begrijpen. Bijvoorbeeld door ontwikkelingen uit te vergroten en ons te confronteren met mogelijke toekomsten, zoals in fictie-klassiekers Metropolis (Lang, 1927) of Blade Runner (Scott, 1982). Soms door gewoon te observeren, zoals in de iconische documentaire over het stadsleven Man with the Movie Camera (Vertov, 1929).
Torre David: van chaos naar community
Op het TIAFF draaide daarom ook een mooie selectie van fictie en non-fictie, gericht op het begrijpen van ‘Het Sociale Component’ in stedenbouw en architectuur. Al in de openingsfilm Torre David (Kneer & Schwartz, 2013) werd de toon gezet voor het festival. Door het publiek mee te nemen naar de ‘hoogstgelegen sloppenwijk ter wereld’ in de half-afgebouwde kantoortoren Torre David in Caracas.
Torre David (foto: Iwan Baan)
Nadat een financiële crisis de bouw heeft stilgelegd, trekken kansarme stadsbewoners naar de toren om een bestaan op te bouwen. Vanuit de chaos ontstaat als vanzelf een gemeenschap met formele en informele regels. De bewoners bouwen hun eigen appartementjes in de toren, regelen gezamenlijk voorzieningen als water en elektriciteit, en starten zelfs hun eigen ondernemingen en winkels. De filmmakers volgen de totstandkoming van deze mini-stad. Er komt geen architect aan te pas.
High-Rise: van community naar chaos
Waar Torre David laat zien hoe een stedelijke gemeenschap kan ontstaan, zagen we in de fictiefilm High-Rise (Wheatley, 2015) hoe deze ook weer kan vervallen. Ook hier volgen we een groep bewoners in een hoge toren.
De wolkenkrabber staat symbool voor de klassenmaatschappij: op de hoogste verdiepingen woont de elite in ruime lichte appartementen en op de laagste verdiepingen woont de arbeidersklasse in de donkere kleine kamers.
De middenklasse woont daar tussenin en besteedt haar tijd met uitbundige feesten vol seks en alcohol. Deze hiërarchische maatschappij kan niet blijven bestaan, en al snel ontstaat er een hevige klassenstrijd die de bestaande sociale structuren tot chaos doet vervallen.
Trailer van High-Rise (Ben Wheatley 2015)
De Tilburgse toren: Westpoint
Gelukkig zien we een dergelijke strijd niet terug in onze eigen Tilburgse woontoren Westpoint (2018). In haar documentaire neemt Jenny van den Broeke ons mee. Van de machinekamer onderin het complex naar de appartementen op de hoogste verdiepingen.
Tijdens onze reis door Westpoint volgen we drie bewoners die hun diepste twijfels en gedachten met ons delen. Terwijl wij naar deze verhalen luisteren, kijken we door de woonkamers van de bewoners uit over de stad.
In haar introductie vertelt Jenny dat haar film gaat over mijmeringen. Ze nodigt ons uit om tijdens de film je eigen dromen en gedachten de ruimte te bieden. Door de combinatie van de kwetsbare verhalen, passende stiltes en prachtige traag voortbewegende beelden, creëert de film de ervaring van het uitkijken over de stad en mijmeren over het leven.
Jenny van den Broeke geeft een inleiding voor haar film Westpoint (foto: Willie-Jan Staps)
Een stad is een organisme dat groeit
Naast deze drie films, bood het TiAFF nog veel meer moois. Zoals de excellente documentaires over de transformatie van Berlijn (Whose City. Post, 2017) en de strijd van Jane Jacobs tegen de grootschalige naoorlogse stadsvernieuwing in New York (Citizen Jane: Battle for the City. Tyrnauer, 2016).
Beide films laten zien dat een stad een organisme is dat groeit en verandert door een samenspel van bewoners, investeerders, architecten en planners. Verder verrasten Pop Up Cinema en Mea Culpa de bezoekers nog met een bijzondere installatie. Hierin werden zes korte films – van animatie tot live-action, en van fictie tot non-fictie -vertoond.
De installatie ‘Vals Component’ van Mea Culpa i.s.m. Pop Up Cinema (foto: Willie-Jan Staps)
Architectuur en film zijn een bijzonder goede combinatie. Het TiAFF wist beide werelden te verenigen in een aantrekkelijk programma van fictie, non-fictie, lezingen, gesprekken en Q&A’s. Deze verzameling van verhalen zet aan tot mijmeren over de betekenis van ‘Het Sociale Component’ in stad en stedenbouw.
Hoe creëren we de beste steden, die ruimte bieden voor de daden en dromen van haar inwoners? Het TiAFF biedt ons de inspiratie – het is aan ons om die stad te maken.
